Pangajhârân 2 ( Topèng Dhâlâng)
Lalampa'an 1
Tujuan Pembelajaran Pangajhârân 2 ( Topèng Dhâlâng)
Peserta didik mampu membaca dan merespon teks topèng dhâlâng untuk menemukan makna yang tersurat dan tersirat.
Pangajhårån ka'dinto aropa'aghi pagajhârân bhâsa Madhurā bhāb topèng châlâng sẻ ghadhuwân tojjhuwan ka'angghuy abhânto rèd-morèd nyopprè ngahâli otabâépon onèng dã sala sèttong kabhudhājân madhurā sè ampon ècèpta sareng para seppo, Kentos ngaghungė pangalėbur ka'angghuy mertè tor malanggheng kabhudhäjän kasebbhut. Salaèn dâri ka'dinto èyarep red-morèd ngaghāli otabäépon onèng nalektėghi/menganalisis bāgiyân-bāgiyân carèta topèng dhâlâng tor kaèdhâna carėta topèng châlăng sareng kabâdâ'ân jhâman samangkèn, nyarèta'aghi èssèna carèta topèng dhālâng, nyangghemmè èssèna carèta topèng dhâlâng, tor maos carèta topèng dhâlâng kalaban saè.
Sabellunnèpon panjhennengngan jhar-ajhârân nèng lalampa'an ka'dinto, nyara kaghāli bâburughân beccè' è bâbâ ka'dinto:
❖ Bhâdhân kaula sareng panjhennengngan kodhuna koko tor èsto da rarèngedhân madhura sè monyèna "Bhupa' Bhâbhu' Ghuru Rato". Kodhu ngormat tor abhäktè, noro' ponapa pakonna, tang kèngèng cengkal dâ' eppa' embu otabâèpon rama ébhu, ghuru, tor rato otabâ pemimpin.
❖ Bhâdhân kaulā sareng panjhennenghgan ajjha' lèbur nyarè salana orèng, amarghå gheddhā' è balikat ta' ètèngalè. Maksottèpon, kadhâng orèng lèbur lè'-nyellè' otabâ nyarė salana otabâ kakoranganna orèng, nangèng ta' apangrasa jha' aba'na asara'an dâri sè ècalè. Kadhâng lèbur nyala'aghi otaba nyalè orèng, nangèng aba' dhibi' ta' onèng malerres otabâ nèrowè lalakonna orèng sè ècalè.
Nyara kaghâli jhājhārbā'ännėpon topèng dhâlâng è bābā ka'dinto!
Topèng dhâlâng aropa'aghi sala sèttong macemma sennè tatèngghun sẻ bâdâ neng Madhurâ sè abhângon dramatik otaba ngatorraghi carèta tor sadhājā panjhak otabā sè amaèn ngangghuy tokop/ topèng sè akor sareng bagiyânnèpon è dâlem carèta.
Ésambhât topeng dhâlâng amargha mowa topo karè kopèng. Sadhâjā sè amaèn ngangghuy tokop otabā topèng. Tor sadhājā panjhâk ta' adha-kandhâ, namong bhâdhân sè aghuli. Sadhājā panjhāk ngalakonė ponapa sè èdhābuwaghi sareng dhâlâng kantos kadhiya abâ'na dhibi sè adha-kandhâ.
Mělaèpon sè èsambhât dhâlâng èngghi ka'dinto orèng sè ngator tor majhālân carèta dâlem topèng dhālāng. Asal mowasal topèng dhâlâng dâri Pamekkasan sè èlampa'aghi tor ésebbhārrāghi sareng Prabu Ario Minaksenayo dâri Karaton Jâmburingèn Pamekkasan (manabi samangkèn Kacamadhân Propo) ra-kèra nga'-tengnga'anna abad XV. Topèng hâlâng ka'dinto ta' namong bâdâ tor èlampa'aghi nèng Pamekkasan.
Nangèng èlampa'aghi neng kennengngan otabā daerah laèn akadhi Songennep, tor neng lowar Polo Madhurâ akadhi Situbândâ, Panarukan, Kraksa'an Bhásokè, Bândābāsa.
Topèng hâlâng ètangghå' tor èlampa'aghi mènangka panglèpor manabi bâdâ lalampan salameddhån pangantan anyar, sonnadhân, lalampan-lalampan salaènnèpon.
Manabi jhâman chimèn topèng dhâlâng èlampa'aghi sareng rèng-orèng aghung, para radhin tor para parnyaè, tor èlampa'aghi neng karaton otabā dhålemmèpon menangka panglėpor.
Topeng dhâlâng èlampa aghi bājā malem ra-kėra pokol 10 malem kantos sobbu antaraépon pokol 4 kantos pokol 5. Topèng dhâlâng èèrèngè sareng tabbhuwan kalènèngan/ gamelan kaangghuy ngèrèngè tangdhâng otabā tari panjhākkèpon. Manabi chimèn panjhākkèpon lalakè' sadhājā sanaos sè dhāddhi panjhāk/ tokoh binė'.
Nangèng samangkèn ampon bâdâ bâbinė'na menangka panjhâkkèpon. Dhinèng macemmépon tangdhâng dâlem topèng dhâlâng macem 3, èngghi ka'dinto tangdhang kasar, alos to satengnga kasar akor sareng båtek/ karakter bång-sebångnga panjhāk.
Parlo ékaghāli, salaèn topèng dhâlâng bâdâ sẻ èsambhât topeng ghettak/ topeng topeng ghettak metthek dari topèng dhâlâng èngghi ka'dinto dâri carètana panjhâk/ tokoh klonowan, Topeng ghettak ka'dinto namong båda neng Pamekkasan. Asal mowasalla Bhaladhiba/ Bolodewo.
Bådâna topèng ghettak ka'dinto amargha rèng-oreng Madhura ce Bolodewo se jhumenneng rato neng Naghårå Madhurâ. Ca'èpon dhâbuna para seppo lèburrâ dâ' sèttong panjhak neng carèta Mahabarata èngghi ka'dinto Prabu Bhaladhiba jhâman dhimėn dâri sakèng lèburrâ dã panjhâk/ tokoh Bhaladhibā ka'angguy nenga lalampa an/ pentas topèng dhâlâng, maghârsarẻ naề dã' ka'-bhungka'an/ ju-kajuwân to da pagharra karaton nyopprè bisa nèngal/ngoladhi panjhak/ tokoh Bhaladhibā. Topèng ghettak ka'dinto ta' ngalampa'aghi carèta akadhi topëng dhālâng, namong tangdhâng/ tar bisaos. Ényamaè topèng ghettak épondhut dâri monyèna ghendhâng sè biyāsa amonya gen otaba ge tor tak sè ètabbhu è mamolanna tangdhâng/ tari.
Topèng ghettak èlampa'aghi mènagka rarengghân otabå ka'angghuy nyokobhi dâlem mokka lalampan kasennėyan sandur.
Salaèn dâri ka'dinto topèng ghettak jhughân èlampa'aghi mènangka panglėpor dålem mapak/ ngamba'i tamoy, tor menangka panglèpor dâlem lalampan-lalampan laènnèpon.
Ta' kalėp jhughân topèng dhâlâng serrèng ètangghå' otabâèpon èlampa agh sareng orèng sè arokat pandhâbâ. Ponapa sè èmaksod pandhâbâ? Pandhâbâ èngghi ka'dinto na'-kana' sè mabi èrokat otabā èsalameddhi.
Ca'èpon bângaseppo, manabi na kana' pandhābā ta' èrokat/ ta' èsalameddhi bhachi ègânggu/ èkakan sareng Bhatharakala Bhatharakala ka'dinto aropa sètan sè ampon èjhārbā'âghi "Jha' saongguna sètan ka'dinto ampo la-lanya tor agånggu, ngajhâk dâ' jhālân calaka' mongghu manossa".
Měla dân ka'dinto rèng seppowèpon pas arokat otabâ nyalameddhi pottra pottrè'èpon. Arokat otabá nyalameddhi na'-kana' sè èsambhât pandhābā lumbrâèpon kalabân mamaca otabāèpor kalabân topèng dhālâng, otabâèpon cara sè laèn ghumantong da kaparcajā'ânnèpon se arokadha otabâ sè nyalameddhâna.
Dhinèng macemmèpon pandhābā bâdā 4, èngghi ka'dinto:
1. Pandhābā macan
Pandhābā macan èngghi ka'dinto na'-kana' lakè' otabā kana' binè sè ta' ghadhuwan tarètan polè.
2. Pandhābā pangantan
Pandhābā pangantan èngghi ka'dinto na'-kana' sè satarètan kaduwa lakè' bině, ta ghadhuwân tarètan polè.
3. Pandhābā tangantèng
Pandhābā tangantèng èngghi ka'dinto na'-kana' lakè' sèttong, dhinèng tarètan s laen binė sadhājā. Otabaèpon sabhåligghå, binè' sèttong, dhinèng sè laèn lak sadhājā.
4. Pandhābā lèma'
Pandhāba lèma' èngghi ka'dinto na'-kana' sè satarètan lalèma lake' sadhail otabâèpon binè' sadhājā.
Manabi ètalėktèghi dâri macemmèpon pandhābā è attas, para sadhājā na'-kana' ésambhāt pandhābā. Mėla dâri ka'dinto sadhājā na-kana' parlo èrokat otabaèpon èsalameddhl.
Bagiyân-Bagiyân (unsur) Carèta Topèng PDhâlâng
Bagiyân-bâgiyân (unsur) carèta topeng dhâlâng samè akadhi bâgiyân-bâgiyân carèta sẽ laèn akadhi carpan, drama, sareng samacemmèpon, èngghi ka'dinto:
1. Bagiyān-bāgiyân sẻ bâdã è dâlem carèta (unsur intrinsik)
a. Bhab/parkara sè èkacarėta (tema)
Bhab/parkara sè èkacarèta (tema) èngghi ka'dinto aropa'aghi bâgiyân sè palèng parlo è dâlem carèta, sè dhāddhi dhāsarra carèta, otabâ pokeddhå carèta.
b. Panjhāk (tokoh)
Panjhak (tokoh) èngghi ka'dinto orèng/bhârâng sè amaèn otabaèpon orèng sè èkacarėta. Panjhāk-panjhāk (tokoh-tokoh) è dalem séttong carèta (topèng) aropa'aghi bagiyân sè palèng parlo (penting), amargha para panjhak (tokoh) ka'dinto sè èpajhālân tor èsebbhārrāghi (dikembangkan) sareng orèng sẽ ngangghit carèta.
c. Jhâlânna carèta (alur)
Jhâlânna carèta ngabidhi sè kabidhân kantos pongkasannèpon carèta. Jhâlânna carèta (alur) èpantha dhaddhi 3, èngghi ka'dinto:
- Majhu/nyandher: Jhâlânna carèta dâri sè kabidhân / awal kantos sè pongkasan kalaban rontot.
-Abali/nyorot: Éssèna carèta èkabidhi dâri kadaddhiyân sè kèng-bingkèng abali da sè kabidhân.
-Nyorot-nyandher : Èssèna carèta ta' arontot, bisa èkabidhi dâri kadhâddhiyân sè palèng mèkat dâ' sè maos/ klimaks, abâli da kadhāddhiyân sè tapongkor otabâ jhâman chimèn, otabâ sabhâlikkèpon.
d. Katerrangan sè èghuna'aghi dâlem carèta (latar)
Latar ka'dinto aropa'aghi katerrangan kennengngan (tempat), bäjä/bâkto, jughân kabädä'än (suasana) è dâlem carèta.
e. Pamertè beccè'/Sen-pessen (amanat/pesan)
Pamertè beccè'/Sen-pessen (amanat) èngghi ka'dinto aropa'aghi tèngka lako sè saè sè bisa ètèrowè tor èlakonè dâlem kaodi'ân rè-saarè sareng sè nèngal/ngoladhi topèng dhâlâng otabā sè maos carėta topèng dhâlâng.
2. Bagiyân-bägiyān se bâdâ è lowar carèta (unsur ekstrinsik)
a. Nilai dâlem Kaodi'änna Maghårsarè
*Nilai tèngka lako (moral)
Pamertè beccè sè èpadâpa' anglèbadhi tèngka lakona panjhak.
* Nilai kaèndhâ'ân
Nilai sè maendhā carèta. Ompama èndhâna jhâlânna carèta, èndhāna ra-okara otabâ ca'-oca' akadhi aghuna'ana'ghi oca' laongèt, sareng salaènnèpon.
* Nilai kabhudhâjân
Kabhudhâjân sẻ bâdã è dâlem carèta.
b. Riwayat, tèngka lakona sè nagngghit Riwayat tor tèngka lakona sè ngangghit carèta jhughân bâdâ pèngarona da angghidhânnèpon. Ompama riwayat pendidikan, riwayat kalowarga, tèngka lako,
c. Latar Belakang Sosial Budaya Masyarakat Angghidhân biyâsaèpon nodhuwaghi kabhudhâjân è sèttong kennengngan/ sèttong daerah. Ompama angghidhân carèta sè kennengnganna è Madhurâ, tanto carèta kasebbhut bånnya' mapaddhâng otabâ nyarèta'aghi kabhudhâjân-kabhudhâjân sè bâdâ è Madhurâ
Post a Comment for "Pangajhârân 2 ( Topèng Dhâlâng)"